Tiền cứng và Quyền riêng tư Tiền mã hóa: Cuộc tranh luận Zcash Bitcoin

Một cuộc tranh luận nảy lửa đang diễn ra trong cộng đồng tiền mã hóa xoay quanh hai khái niệm cốt lõi: tiền cứng và quyền riêng tư tiền mã hóa. Tâm điểm của cuộc thảo luận này là những phát biểu gây tranh cãi của nhà kinh tế học Saifedean Ammous về giá trị của các loại tiền mã hóa tập trung vào quyền riêng tư như Zcash so với Bitcoin.

Saifedean Ammous: Ưu tiên Tiền cứng Hơn Quyền riêng tư?

Saifedean Ammous, tác giả nổi tiếng của cuốn “The Bitcoin Standard”, đã khuấy động cộng đồng khi đặt câu hỏi trực diện về nhu cầu thực sự đối với quyền riêng tư tiền mã hóa. Ông nhấn mạnh sự khác biệt giữa nhu cầu về tiền tệ không bị lạm phát so với tiền tệ cho phép duy trì sự riêng tư. “Đây là câu hỏi: Có bao nhiêu nhu cầu đối với tiền tệ không bị mất giá so với tiền tệ cho phép bạn duy trì quyền riêng tư của mình?” Ammous chia sẻ.

Không ngần ngại, Ammous đã gọi Zcash là một “shitcoin” và bày tỏ lo ngại sâu sắc về quy trình thiết lập ban đầu của dự án. Cụ thể, ông đề cập đến nghi lễ “trusted setup” diễn ra vào năm 2016 để tạo ra các thông số mật mã cho tính năng riêng tư của Zcash. Ông cảnh báo: “Toàn bộ hệ thống được xây dựng trên một thiết lập đáng tin cậy, nơi bạn phải tin tưởng một nhóm người đã bắt đầu toàn bộ dự án. Tôi không có tâm trạng để tham gia vào những trò chơi ngớ ngẩn như vậy.”

Thừa nhận không có kiến thức chuyên sâu về giao thức của Zcash, Ammous vẫn nghi ngờ liệu các tính năng riêng tư có làm hạn chế khả năng mọi người kiểm tra tổng nguồn cung token ZEC hay không. Ông kết luận: “Theo tôi hiểu, lợi ích ẩn danh đi kèm với chi phí về khả năng kiểm toán.”

Zcash và Bitcoin: Hai Triết lý Về Bảo mật trong Blockchain

Zcash mang đến khả năng sử dụng ZEC được che chắn (shielded) và không được che chắn (unshielded) để thực hiện giao dịch. ZEC được che chắn được dùng trong các giao dịch được mã hóa và riêng tư, che giấu người gửi, người nhận và số tiền khỏi blockchain công khai. Tính năng riêng tư này đạt được nhờ việc sử dụng zero-knowledge proofs, cho phép mạng lưới xác minh giao dịch hợp lệ mà không tiết lộ chi tiết nhạy cảm. Điều đáng chú ý là, bất chấp những lo ngại của Ammous, các pool Zcash được che chắn và không được che chắn đều có thể kiểm chứng công khai trên nhiều trình khám phá blockchain.

Trong khi đó, Bitcoin với tính chất minh bạch của blockchain, có thể bị truy vết. Zooko Wilcox, đồng sáng lập Zcash, đã chỉ ra ví dụ về việc chính phủ Canada truy tìm các địa chỉ Bitcoin liên quan đến những người lái xe tải đình công, cho thấy giới hạn của bảo mật trong blockchain trên lớp cơ sở của Bitcoin. Tuy nhiên, Ammous tin rằng một số tính năng riêng tư mà người dùng BTC mong muốn có thể được giao phó cho các giao thức và nền tảng lớp 2 của Bitcoin, giúp tăng cường tính ẩn danh tiền mã hóa mà không làm mất đi tính chất tiền cứng của nó.

Phản biện và Góc nhìn Đa chiều về Quyền riêng tư Tiền mã hóa

Bình luận của Ammous đã châm ngòi cho một cuộc tranh luận sôi nổi trên X (trước đây là Twitter), với nhiều nhân vật chủ chốt trong ngành tiền mã hóa tham gia. Mert Mumtaz, đồng sáng lập Helius, mô tả câu hỏi của Ammous về việc mất giá tiền tệ so với quyền riêng tư là một “lưỡng nan sai lầm”. Ông lập luận: “Bạn nên có tiền tệ không bị mất giá và riêng tư. Đó chính là Zcash. Hơn nữa, bạn không thể có tiền tệ tự do khỏi nhà nước trừ khi nó riêng tư. Nếu nó có thể bị nhìn thấy, nó có thể bị tịch thu.”

Barry Silbert, người sáng lập và CEO của Digital Currency Group, nhấn mạnh rằng quyền riêng tư vẫn là mối quan tâm cốt lõi đối với những người ủng hộ Bitcoin. “Tôi đủ lớn để nhớ khi tất cả những người Bitcoiners cứng rắn đều quan tâm đến quyền riêng tư. May mắn thay, nhiều người vẫn vậy.” Điều này cho thấy tầm quan trọng của quyền riêng tư đã từng là một giá trị cốt lõi của tiền mã hóa.

Cuối cùng, Ammous vẫn kiên định với quan điểm rằng tiền cứng là yếu tố thiết yếu cho sự thịnh vượng và tăng trưởng kinh tế. “Tôi nghĩ mọi người thà có tiền cứng không riêng tư, hơn là tiền dễ bị lạm phát nhưng riêng tư. Luận điểm rằng mọi người muốn quyền riêng tư trong tiền của họ, tôi nghĩ đã bị thổi phồng quá mức để phục vụ mục đích tiếp thị cho các shitcoin,” ông nói. Ông thêm rằng tiền, về bản chất, là một công nghệ “chống riêng tư”, và điều mọi người thực sự muốn là khả năng chống lạm phát, một thị trường tiềm năng trị giá 300 nghìn tỷ đô la.

Sự Trỗi dậy của Tiền mã hóa Riêng tư và Tương lai Thị trường

Zcash đã chứng kiến sự hồi sinh mạnh mẽ khi năm 2025 sắp kết thúc. Đồng tiền mã hóa cho phép riêng tư này đã vươn lên top bảng xếp hạng tìm kiếm của Coinbase vào tháng 11 và giá ZEC đã tăng gấp 10 lần trong những tháng gần đây, vượt qua mốc vốn hóa thị trường 10 tỷ đô la trong thời gian ngắn. Điều này cho thấy, bất chấp những hoài nghi, nhu cầu về thanh toán riêng tư và các loại tiền mã hóa tập trung vào quyền riêng tư vẫn còn rất lớn trong một phân khúc thị trường nhất định.

Cuộc tranh luận giữa tiền cứng và quyền riêng tư tiền mã hóa vẫn đang tiếp diễn, phản ánh những ưu tiên khác nhau trong thế giới tài chính phi tập trung. Trong khi Saifedean Ammous nhấn mạnh tầm quan trọng của khả năng chống lạm phát như cốt lõi của tiền tệ, những người khác lại khẳng định rằng quyền riêng tư là yếu tố không thể thiếu để đảm bảo tự do tài chính thực sự. Tương lai sẽ định hình cách hai yếu tố thiết yếu này cùng tồn tại và phát triển trong bối cảnh tiền mã hóa liên tục thay đổi.

Câu hỏi thường gặp

1. Saifedean Ammous đã nói gì về Zcash?
Saifedean Ammous gọi Zcash là “shitcoin” và bày tỏ lo ngại về quá trình “trusted setup” ban đầu của dự án vào năm 2016. Ông cũng đặt câu hỏi về khả năng kiểm toán của Zcash khi ưu tiên các tính năng riêng tư, cho rằng lợi ích ẩn danh đi kèm với chi phí về khả năng minh bạch.

2. Tại sao quyền riêng tư lại quan trọng trong tiền mã hóa theo quan điểm của những người ủng hộ?
Những người ủng hộ quyền riêng tư trong tiền mã hóa tin rằng nó là cần thiết để bảo vệ tài sản và giao dịch của cá nhân khỏi sự giám sát của nhà nước và các bên thứ ba. Họ lập luận rằng quyền riêng tư là yếu tố then chốt để đảm bảo tự do tài chính và khả năng chống lại sự tịch thu tài sản, tương tự như việc sử dụng tiền mặt vật lý.

3. Bitcoin có cung cấp quyền riêng tư đầy đủ không?
Bitcoin không cung cấp quyền riêng tư đầy đủ theo mặc định. Mặc dù các giao dịch Bitcoin là bút danh (pseudonymous), chúng được ghi lại công khai trên một sổ cái phân tán, có nghĩa là mọi người đều có thể xem lịch sử giao dịch. Tuy nhiên, có những phương pháp và giải pháp Lớp 2 như CoinJoin hoặc Lightning Network có thể cải thiện mức độ riêng tư cho người dùng Bitcoin.